EBRU (EBRİ) NE DEMEKTİR?

Ustaların ve aslına uygun olarak yapılmış Geleneksel Türk Ebrusu eserlerine bakıldığında buluta benzeyen renk kümelerine rastlanır.Ebri Farsça bulutumsu, bulut gibi anlamını taşımaktadır.Ancak ebru kelimesi daha ahenkli bulunduğundan zaman içinde Ebru şeklinde telaffuz edilmeye başlanmıştır.

EBRU SANATI TARİHİ

Ebru sanatının ne zaman ve hangi ülkede ortaya çıktığı bilinmemekle beraber bu sanatın doğu ülkelerine özgü bir süsleme sanatı olduğu düşünülmektedir. Bazı kaynaklara göre Türkistan’daki Buhara kentinde doğmuş ve İran yoluyla Osmanlılara geçmiştir. Batı taraflarında ebru “Türk Kağıdı” ya da “mermer kağıt” olarak adlandırılmaktadır.

Kaynaklara göre Osmanlı döneminde bir çok ebruzen yetişmiştir. Bu dönemde ebrulu kağıtlar kaynaklara göre devlet belgeleri ve resmi yazışmalarda zemin olarak kullanılmıştır. Buradaki başlıca amaç estetik değerlerin yanı sıra tahrifat girişimini engellemektir ki; bugün çek, senet ve kağıt paralar üzerindeki karmaşık desenlerin mantığı buna dayanmaktadır.Kağıt süsleme sanatlarının en güzellerindendir.Eskiden sadece kağıt üzerine çalışılan,kitap ciltlerinde yan kağıdı ve eski yazı kenarlarında kullanılan Ebru sanatını,günümüzde hemen hemen her yerde görebilmekteyiz. Ebruya; hat,tezhip,minyatür,resim eşlik etmektedir.Sadece kağıtla sınırlı kalmayıp;cam,plastik,keçe,seramik,sedef vs. materyallerde uygulanmaktadır.Eskiden taklidin ve sahteciliğin önüne geçmek için önemli yazışmalar,ebru kağıdı üzerine yazıldığı kaynaklarda bulunmaktadır.En ufak bir tahrifat ebruya zarar vereceği gibi onarım işlemi,düzeltmeler mümkün değildir.

Binlerce kağıt kullanılarak ebru yapsanız bile bir ebrunun aynısını asla yapamazsınız.Birebir aynı ebruyu yapmak mümkün olmadığı gibi her ebrunun sadece bir kez yapılabildiği muhakkak bir gerçektir.Eskiden Ebru sanatının sırları gizli tutulmuş ve Ebru sanatını bilen çok az kişi olduğu kaynaklarda belirtilmiştir.Günümüzde halen eski kaidelere uyan sanatçılar yar olsa da,gelişen teknoloji sayesinde bilgi, döküman paylaşımları ve iyi ebru hocalarının varlığı bu sanata her geçen gün yeni bir ebru sevdalısını dahil etmektedir.

Mülayim,zarif bir sanattır ebru…Sabır ve tahammülü öğretir, içtihatı olgunlaştırır.Genellikle Ebru sanatı çalışırken Ney sesi eşliğinde ebru yapmayı tercih ederiz.Ney sesinin dinlenilmesinin sebebi ise insanı günlük yorgunluk ve stresini alarak sadece sanatı düşünmeye,teknenin bize iyi bir ebru vermesine yardımcı olur.Ayrıca kullanılan boyanın renk tonlarından ,fırçaya vuruluş şeklinden,yapılan ebrunun kağıda alınması esnasındaki kağıt kıvrılışı insanın ruh halinin tekneye yansıması ve bizim ebruyu yapan kişiyle ilgili nasıl bir ruh haline sahip olduğunu anlamamıza yardımcı olur.

EBRU SANATINDA KULLANILAN MALZEMELER NELERDİR?
Kağıt:

35×50 cm. ve 80-90 gr. 1.hamur kağıt kullanılır. Daha ince kağıtlarda ebrulu kağıt kuruduktan sonra bombe yapmaktadır.

Tekne:

Galvanizli,ahşap veya emaye olarak yaptırılır.Ebatları kağıdın boyutlarından iki (2) mm. Daha büyük olmalıdır.

Fırça:

     Gül dalından ve at kuyruğundan fırça yapılır.Gül dalları 25-30 cm. boyunda kesilir.4 cm boyundaki at kuyruğu bir miktar alınıp avucun içine yerleştirilir ve yayılır.Gül dalının 2 cm.

Ucundan taşacak şekilde konulur ve avuç kapatılır.Böylece at kıllarının dalın etrafını sarması sağlanmış olur.Misinayla sıkıca bağlanır.Fırçanın ucu makas veya maket bıçağıyla düzeltilir.

Boyalar:
Ebru boyaları genelde toprak kökenli boyalardır. İstenilen topraktan da boya elde edilebilir. (Bu boyalar suda erimez ve dibe çöker .) Su da eriyen, suyu boyayan, boyalarla ebru yapılmaz.
Boyaların ezilmesi: Toz boya mermer yada kalın bir cam üzerine bir miktar konur mümkünse mermerden yapılan bir el taşı (disteseng) ile sekiz şekli çizilerek, bastırarak iyice ezilerek incelmesi sağlanır. (Mermer üzerinde ezilecekse önce açık renkli boyalar ezilir.)İçine kaynatılan hayvan ödünden koyulur,buna da boyayı terbiye etme denir.
Sığır Ödü:
Kasaptan veya mezbahaneden sığır ödü alınır. Bir metal kap içerisine konur bu kap su dolu bir başka metal kaba konur ve ocağın üzerine konur (benmari Metodu) yaklaşık 20dakika alttaki su kaynatılır ödlü kapta biriken köpükler atılır. Öd soğuduktan sonra tülbentten süzülür kavanoza konur, öd kullanmaya hazırdır. Ödün işlevi; boyaların parçalanmasını ve kitreli suyun üzerinde açılmasını sağlamaktır.
Kitre:
Suyun yoğunluğunu arttırmak için suyun içerisine kitre konur. Bir avuç (40-50 gr) kitre bir kovaya konur üzerine iki litre su konur ve bir gün beklenir. Kitre, şişer iyice yoğrulur. Tekrar su ilave edilir birkaç saat beklenir tekrar yoğrulur. Yaklaşık 8-9 litre su konuncaya kadar bu işlem devam eder. Bu normalde iki- üç günü alır. ( Eğer bu kadar beklemek istemiyorsanız bir sopa yardımıyla çok iyi karıştırarak bir günde hazır hale getirebilirsiniz ama normal seyrinde hazırlamak daha problemsiz olur..) Kitre tamamen eriyince, amerikan beziyle süzülerek tekneye alınır. Kitre bir süre teknede bekletilir. Birkaç defa süzülür. Tortular ve erimeyen kitreler varsa bunlar torba içinde bırakılır. Bu teknedeki kitre genelde yoğundur. Kitre koyu olursa boyalar açılmaz eğer sulu olursa çok fazla açılır, renkler açık olur ve boyalar kağıttan akabilir. Bu teknenin üzerine boş birkaç gazete kağıdı kapatıp alınarak, yüzey gerilimi alınır.

Biz:

Kitre üzerine atılan,damlatılan yada yine bizle bırakılan boyaya şekil vermek için kullanılan çeşitli kalınlıklardaki iğnelerden,tellerden yada çivilerden yapılan malzemelerdir.Paslanmaz özellikte olması önemlidir.

Dip Not: Kullanılan tüm malzemeler doğal olarak hazırlanmış malzemelerden kullanılırsa boya,öd ve kitrenizin kullanım ömrü daha uzun olacaktır.

Ebru sanatını gerçek anlamda uygulamak ve öğrenmek isteyen kişiler kendilerine bu sanatı sevdirecek,çıraklığını yapacak ve ustalığa giden adımları atmak için sabır,özveri göstermek en önemli unsurlardan biridir.

İyi bir ebru sanatkarı olmak için ebruyla ilgili bilgisi olan bir öğretmenden,bir ustanın çıraklığını yapmak gelenektendir.Kişi sanatının ehli bile olsa asla ‘ben çok iyi bir ebruzenim’ demez.Sürekli yenilik içindedir.

Kendi adıma ben bu anlamda tecrübeli insanlarla karşılaştım.Ebru yapmak azim ister,sabır ister,büyük bir özveri ister.Ebru kursu katılımlarına bakıldığı zaman büyük bir çoğunluk sabırsızlıktan dolayı kursu bıraktığı veriler olarak göz önündedir.Çünkü; eğer söylediğim gibi iyi bir ebru yapmak istiyorsanız doğal malzeme olan boyaların karışması 4-5 ay hergün karıştırılarak elde edilmektedir.

İlkokul yıllarımda kara kalem ile Resim dalına olan yeteneğimi keşfeden,boş zamanlarında Resim Sanat Dallarıyla ilgili kendimi geliştirmem için çaba sarf eden,manevi anlamda elinden gelen tüm çabayı gösteren,daha sonra ebruya ilk adımlarımı atmama vesile olan ve İlkokul yıllarımdan şuan ki zamana kadar bilgisini,yardımını benden hiç esirgemeyen Sayın ; Ali EREN öğretmenime, lise hayatımda sürekli resimle bütünleşmemi sağlayan Sayın; Hanife KILIÇ hocama,Ebru sanatıyla ilgili idollerimden biri olan,bildiği tüm bilgisini bana her daim aktarmaya çalışan,hayatın gerçeklerini her zaman hatırlatan,ağabeylerimden farksız olan Sayın ;Mehmet ÖĞLEK hocama şükranlarımı sunuyorum.Sizleri tanımak,sizin öğrenciniz olmak ve bilginizi hiçbir zaman esirgemediğiniz için kendimi çok şanslı hissediyorum.Emekleriniz için teşekkür ederim…

Yazıyı Mehmet ÖĞLEK hocamın her zaman bana hatırlattığı ve biz Ebru gönüllülerinin kullandığı,diğer ebruyla ilgili yazımın başlığıyla tamamlamak isterim.

‘ Hayat Toprakta Başlar,Toprakta Biter

     Ebru Sanatı,Battalda Başlar Battal da Biter’