Murtaz Dede Yatırı:İlçeye bağlı Baştepe[1] (Murtaz-Mırtat) köyünde bulunan yatırın kendisine bağlananları koruduğuna inanılmaktadır.  Uzun yola çıkacak olanlar,gurbete gidecek olanlar ve askerlik çağı gelen gençler tarafından ziyaret edilerek hayır duada bulunulur.Yatırdan bir şey alınmaz.Bu amaçla Murtaz Dede’yi ziyaret edenlere Murtaz Dede’nin koruyucu kalkan olduğuna inanılmaktadır.[2]

Koçgazi Dede Türbesi:Koçgazi Köyünde bulunan türbenin görünmeyen güçler tarafından korunulduğuna inanılmaktadır.[3]  Türbe ve çevresinden ağaç kesenlerin onmayacağı, başlarına üzücü olayların geleceği inancı asırlardır ağaçların kesilmeden günümüze kadar gelmesine vesile olmuştur.[4]Koçgazi Dede’ye atfedilen bu kudsiyet sayesinde ormanlık alanların insanlar tarafından tahrip edilmesinin önüne geçilmiştir.

Dikmen Dede Yatırı:İlçeye bağlı Akharım [5]Kasabasında buluna

n Dikmen Dede yatırının da Koçgazi türbesinde olduğu manevi güçler tarafından korunduğu inancı ile ağaç kesilmemektedir.

Erağıl Dede Yatırı:İlçeye bağlı Menteş Kasabası sınırları içersinde kalan Akdağ’da kendi adıyla bilinen tepede bulunmaktadır.Yatır yanında bulunan ardıç ağacının koruyucu özelliği olduğuna inanılmaktadır.Bu ağacın zehirli olduğunu da söyleyenler vardır.Bir hayvanın ak çiğerinin ağaca asıldığı halde günlerce bir tek sinek bile konmadan kurduğu günümüzde bile anlatılmaktadır.[6]

Sandıklı ve çevresinde bulunan türbe ve yatırlar halkın kudisyet atfettiği özelliğine göre ziyaret edilmektedir. Yukarıda öne çıkan özelliklerden dolayı halk kültüründe yer edinmiş türbe ve yatırlara örnekler verdik.Buna benzer örnekleri çoğaltmak mümkün. Halk nazarında değişik gücü olduğuna inanılan bazı türbe ve yatırlar; Afakan Taşı:İlçeye bağlı Dutağaç köyü yolu üzerinde yol kenarında bulunan büyük bir taş

parçasıdır. Altını ıslatan çocuklar,içi kalkan (Afakanı) kişilerin ziyaret ettikleri bir yerdir.Bunun yanı sıra gelecek beklentisi olanlar tarafından da ziyaret edildiği görülmektedir. İleride daha iyi bir mevkide olmak gibi düşüncesi olanlar afakan taşına çivi çakmaktadırlar. Altını ıslatan ve iç kakığı olanlar ise kaya parçasından üç defa olmak üzere yere atlarlar.Çivi çakmanın yanı sıra bozuk para koyanlar da bulunmaktadır.[7]

Kırklar Türbesi: Anadolu’muzun her köşesinde, her köyünde üçlere, yedilere, kırklara rastlamak mümkündür.

Anadolu insanı zorda, çaresiz kaldığı zaman bu gazi Alperen tiplemelerine dayanarak yarınlara umutla bakmayı, umutsuzluk uçurumuna karşı direnmeyi, her ne olursa olsun hayatın

yinede devam ettiği inancını kaybetmemiştir.

İlçemizde Tepekent olarak adlandırılan (Halk arasında Hıdırlık ta denilmektedir.)  yerde kırklara ait olduğu söylenen bir makam bulunmaktadır.Günümüzden 40-50 yıl kadar önce burada kırk adet mezar bulunduğunu söyleyenlerde bulunmaktadır. Günümüzde ise bir tek mezar ve türbe şekline ge

tirilmiştir.

Kırklar türbesi sıkıntıya düşen, çaresiz kalan gerek ilçemiz insanının gerekse başka illerde ikamet eden insanlarımızın bir uğrak yeridir.  İnanmasanız bir gün çıkın kırklara bekleyin. Gelenlere ve niçin geldiklerine şöyle bir bakın. Kimi sevda yarasına yakalanmış dertli bir aşık, kimisi derdine çare arayan birhasta…

Bazısı evim olsum, arabam olsun, bazısı mutlu bir yuvam olsun dilekleriyle çakıl taşlarından şekiller örer…

Her ne kadar batıl inanç olarak nitelendirilse de  çaresiz insanlarımıza güç veren bir umut kapısı olma görevini asırlarca devam ettirmektedir.[8]

Sonuç olarak özetlemek gerekirse, Anadolu insanı kendilerine yurt kuran önder kişileri sonsuza kadar yaşatmak, hem de kendi hayatlarını onlarla paylaşmak için bazı mekanlara kutsiyet ve

rmişlerdir. Ayrıca buraları emanet duygusuyla koruyarak ziyaret etmek suretiyle onlara karşı olan vefa borçlarını ödemeye çalışmışlardır. Halen ziyaret edilmekte olan bu makamlardan bazılarının eski inanç ve kültürlerden izler taşıması durumu büyük ölçüde değiştirmemiştir. Bunların ötesinde bazı efsane ve menkıbelerle süslenen ziyaret olgusu yörenin kültürel ve dini değerleriyle de zenginleştirilmiştir.