1991 yılına kadar ilçemize bağlı olan Hocalar İlçesi ile birlikte Ahurhisar Kasabası adının söylenmesinden kaynaklanan hatalı ifadeler nedeniyle Yeşilhisar adını almıştır. Hâlbuki 1176 yılında Miryekefelon Savaşı sonrası o bölgeye Selçuklular tarafından bir kale inşa edilmiş, devletin sınırlarının “son kalesi” anlamında “ahir-hisar” denilmiştir. Ahir hisar ismi köyün adı olarak Ahurhisar, Ahırhisar şeklinde söylenmiştir. Aşağıda resmi devlet arşivi kayıtlarında görüleceği üzere köyün tarihi adı Ahurhisar’dır.  Gerçi burada daha önce pek çok uygarlığın kalıntılarını görmek mümkündür. Şu anda bile Belediye binası önünde Frigya dönemi kalıntıları başıboş durmaktadır. Frigya Döneminde bu bölgenin adı Dioklea’dır.

Yeşilhisar Belediyesi önünde Frigya Dönemi saray-anıt kalıntıları

İpek yolu bağlantısı olan yol köyde bulunan bu zaviyelerin önünden geçmektedir. Şu anda buraları bir ziyaret mekânı olmuş, kazan kaynayan, yemek yenen, gelip-geçenin kaldığı yerler yıkılmıştır. Yeşilhisar Kasabası ilçemizden ayrılmış, fakat Başbakanlık Osmanlı Arşivleri içinde kaydı ilçemize ait olduğu için kısa bir bilgi verilmiştir.

KARACA AHMED ZAVİYESİ: Sandıklı ve çevresinde Ahmet adında pek çok zat-zaviye vardır. Karaca Ahmet Zaviyesi belgelerde görüleceği üzere şimdiki Hocalar İlçesi Yeşilhisar (ilk adı Ahurhisar) Kasabasına girişte Mantarlık denilen yerdedir. Halk buraya kısaltarak “Karcık”  demektedir. Belgelerde Karaca veya Karaca Ahmet olarak yazılıdır. Başbakanlık Osmanlı Arşivleri Genel Müdürlüğü’nde H.1254-M.1840 yılına ait Evkaf-ı Haremeyn Muhasebeciliği Defteri Ev. HMH. d. 04172 nolu defterinde şu kayıt vardır: Muaccilen Hazineye-Hazine-i Evkaf-ı Hümayuna başlığı altında; Sandıklı Kaza-i mezkûrda Karaca Ahmet Zaviyesinin muhasebesi; 3–6–12 guruş bilgileri vardır.

Bir başka belge şu şekildedir: H.1267-M.1853 Yılına ait Başbakanlık Osmanlı Arşivleri Genel Müdürlüğü EV. d.14527–3 sayılı belgesi: Zaviye-i Karaca der karye-i Ahur-hisar tabi-i Sandıklı bilâ-sahip mahlûlü hazine idüğü. Bedeli:170 guruş

Yine H.1267 M.1853 Yılına ait Evkaf Defteri EV. d. 17745.3 Numaralı defterde şu kayıt vardır: Bu dahi, Vakfı-ı zaviye-i Karaca der karye-i Ahur Hisar Bedel-i aşar: 320 guruş

KURACIK ZAVİYESİ: 19 yy evkaf belgelerinde; Kuracık Zaviyesi Ahurhisar Karyesi bilgisi vardır. Yine 5 Mart.1299 (1885) yılı vakfiye defterinde şu bilgiyi görüyoruz: Bu dahi, Ahurhisar Karyesinde Kuracık Vakfı: 657 guruş 2 para  

Yeşilhisar Kasabası ilçemizden ayrıldığı için bu zaviye hakkında fazla bilgi veremedim. Yalnız kasabada yaptığım incelemede yaşlılar şu bilgileri verdiler: Biz aşağıdakine (Karaca Ahmet) Karcık, tepedekine (Kuracık) Kırcık deriz. Orada adak, kurban keseriz. Yağmur duasını orada yaparız. Buranın odunu yanarken değişik alev çıkarır. Köyde ve çevrede hiçbir kimse bu bölgeden bir çöp dahi alıp evine getirmez. Eğer getirirse malına ve canına mutlaka bir felaket gelir…

H. 11.Cemaziyel-ahir.1275 (M.1861) yılına ait Evkaf Defterinde şu kayıt vardır: Kaza-i mezkûrda Ahur hisar Karyesinde Kuracık Zaviyesi mahlûlü hazine idüğü Bedel-i aşar: 200–40 Masarifat= 160 guruş aid-i hazine.

İlçemizde bulunan tekke ve zaviye vakıfları ile ilgili hazırladığım 214 sayfalık “Belgelerde Sandıklı Tekke ve Zaviyeleri” isimli kitap çalışmamda geniş bilgi vardır. Kitapta sadece ilçemiz ve çevresi değil, Kızılören ve Hocalar İlçeleri ile buna bağlı bulunan Yeşilhisar Kasabası’nda bulunan kültür varlıkları geniş bir biçimde ele alınmıştır.

10.9.2013

Hüseyin HÜSREVOĞLU

Emekli Öğrt.  Araştırmacı-Yazar

SANDIKLI