MEHMET AYSOY

Şifa Bu Değil;

MODERNLİĞİN ARAYÜZÜ ALTERNATİF TIP

Modern tıbbın çaresizliğini ifade eden “kronik” günümüzde yaygınlaşmış ve bu durum karşısında geleneksel uygulamalar, din referanslı “şifa” etiketleriyle alternatif tıp adı altında piyasa edinmiştir. Alternatif tıbbın geldiği durum hem modern tıbbın temsilcileri hem de kamu idarecileri açısından önemli bir sorun niteliği taşımaktadır. Bu durum iki ayrı açıdan açıklanmış; ya modern tıbbın sorunlarının bir sonucu olarak “medikal” yaklaşımla veya tıbbileştirme açısından sosyolojik yaklaşımla değerlendirilmiştir. Elinizdeki çalışma ise alternatif tıbba dünyevilik açısından yaklaşmaktadır.
Alternatif tıp, modernlik öncesi dönemde var olan din ve tıp arasındaki sorunların modernlik içine taşınması, söz konusu sorunların modernlik içinde daha farklı boyutlar elde etmesi anlamını taşımaktadır. Tarihi süreçte dinlerin Yunan düşüncesiyle temasları telafisi mümkün olmayan etkiler bırakmış, dinlerin düaliteye dayalı sistematikleri karşısında, Yunan düşüncesinde yer alan dikotomik yapılar dini düşünceyi etkilemiş ve dini düşüncede varlıkları günümüzde de süren sorunları belirginleşmiştir. Özelde tıp alanında karşımıza çıkan ruh-beden dikotomisi, başka bölünmelerin (dünya-ahiret, zahir-batın, akıl-kalb) altlığı olarak karşımızdadır. Günümüzde dünya, ahiret, kutsal, hastalık, şifa gibi bir dizi temel dini kavram düalitesinden kopmuş dikotomik içerik kazanmıştır. Söz konusu süreç başka bir ifadeyle dünyevileşmeye karşılık gelmektedir. Bu bağlamda dünyevilik dini düalite –literal anlam- karşısında yeniden anlamlandırma gayretini ifade eder. Dikotomiler modernliğin de karakteristiğidir. Klasik dönemde varolan dikotomiler modernlik içinde ya doğrudan ya da başka bir bağlamda yeniden üretilmiştir. Semavi-dünyevi dikotomisi yerini kutsal-profana, ruh-beden dikotomisi zihin-bedene bırakmıştır. Diğer yandan modernliğin kendisini kurduğu dikotomiler –gelenek/modern- dine dair olanı teolojinin alanından fenomenolojinin alanına sürüklemiştir ve bu anlamda fenomenoloji dünyeviliğin mekanıdır. Alternatif tıp, geleneğin –geleneksel tıbbın- modern tıp karşısında değişimini ifade eden bir tanımlamadır. Modern (Ortodoks) tıbbın tarihiyle yaşıt bir tarihe sahip olan alternatif tıp, sosyolojik anlamda modernlik içinde geleneğin değişimi ve yer edinmesi anlamını taşımaktadır. Geleneksel uygulamalar modernliğin araçlarıyla yeniden üretilerek “icad edilmiş gelenek” veya var olan tıp yaklaşımına karşı bir yaklaşım anlamında “karşı-modern tıp” formunda modernliğe dâhil olmaktadır.

Günümüzde modern tıp hastalık alanından sağlık alanına doğru genişlemekte, hayata dair her alan tıbbileştirilmektedir. Bu durum şifa kavramını hastalık-şifa bağlamından çıkararak hem dini bağlamından kopartan hem de metalaştıran bir süreci koşullamaktadır. Günümüzde şifa her türlü dini referansla alternatif tıp alanında üretilen ürünlere katma değer sağlayan bir sıfata dönüşmüştür. Şifalı ottan, şifalı meyveye, şifalı sudan şifalı taşa sonu belirsiz bir kutsama süreciyle karşı karşıyayız. Bu durum sadece tıp açısından değil din adına da değerlendirilmesi gereken bir durumdur. Tarihsel süreçte din ve tıp alanını ayıran şifa ve tedavi kavramlarının anlamları aşınmış biri diğerinin yerine kullanılabilir hale gelmiştir. Benzer anlamda dini bir kavram olan “hastalığın” anlamı şifanın anlamının dünyevileşmesiyle aşınmaktadır. Bu çalışmada hastalık ve şifanın anlamlarının değişimi tarihsel süreçte ele alınmıştır. Geleneksel tıp, modern tıp ve alternatif tıp, hastalık ve şifa kavramları bağlamında dünyevileşme açısından konu edilmiştir. Din günümüz dünyasında anlaşılması zorlaşmış en önemli olgu olarak karşımızdadır. Modernliğin bilince yansıması, bilinci dine karşı yabancılaştırmakla kalmamış, ürettiği kavramlarla dini olan, dine dair alan ve kavramları bağlamından sökmüştür. Günümüzde hangi alanda olursa olsun konuya modernliğin tarafından yaklaşmak artık yaygınlaşmış ve kolay kullanılan kavram ve terimlere ulaşılmıştır. Buna karşın dine dair bir alanı konu edebilmek, dinin kendi kavram ve terimleriyle konuyu değerlendirebilmek imkânsızlaştırılmıştır. Sorun elbette sadece bir dil sorunu değildir.

Modernlik, dini kavramları tarihselleştirerek tartışılabilir hale getirmekte, başka türlü okuma ve yoruma açık hale getirmektedir. Bu bağlamda hem din hem de modernlik açısından kavram ve terimlerin içeriklerinin değişimi önemli bir problematik olarak yerini almıştır. Din açısından “anlam”, metinsel olanda gizli bir niteliğe dönüşmüştür. Kavram ve terimlerin ne anlamda kullanıldığı değil de nasıl anlaşıldığının önemli olduğu modernlikte bu durumun bir problematik değeri de yoktur. Çalışma içinde dünyevilik, günümüz sosyal biliminde yaygınlık kazanmış –modernliğin ürünü- temel kavramlar ve tarihsel süreçte dini düşünceye dahil olmuş felsefi kavramların dini kavramlarla karşılaştırılması yöntemiyle konu edilmiştir. Dünyevileşme süreci ise din-felsefe ve din-tıp ilişkisi çerçevesinde “gelenek” üzerinden çözümlenirken, tarihi süreçte hastalık, şifa, ruh, beden kavramlarının edindiği içerikler dünyeviliğin sınırlarını çizmiştir. Çalışmanın alternatif tıp ve modernlik çözümlemesinde teorik referansı yapılaşma teorisidir bu nedenle hem alternatif tıbba dair hem de yapılaşma teorisinin temel kavram ve terimler çalışmanın sonunda yer alan lügatçede açıklanmıştır.                                        mehmetaysoy.blogspot.com

DEVAM EDECEK