PENTAPOLİS ŞEHİRLERİ-Diğer Firikya Kasabaları

Pakatiana iline bağlı Epiklet (eklenmiş)Firikya adı verilen Akmonya (Ahad köy)  ilçesine  bağlı  ve  Afyonkarahisar  ili  sınırları  içindeki kasabalar  iki  bölgede  yer  almaktadır.  Akmonya’ya  bağlı   sekiz şehirden   sadece   ikisi ;  Sincanlı  ve  İhsaniye  ilçeleri  diğeri  ise Sandıklı  ve  Hocalar  ilçelerindedir.  Bunlardan  Sandıklı’da   olanı şimdi ilçe olan Hocalar ilçesine bağlı Ahırhisar (Yeşilhisar)’dadır.

Diyokliya:  Firikya  Epiklet içinde  ve  Akmonya  ilçesine  bağlı  bir kasabadır. Yeri  Hoacalar ilçesi Ahırhisar (Yeşilhisar) kasabasındadır. Şehrin  yeri  ilk  zamanlar  isim benzerliğinden dolayı Dola köy sanılmış  fakat  yapılan  araştırmalar   sonucunda   Yeşilhisar   köy camisi  kapı  içindeki  bir  şehir  yazıtından gerçek yerleşim yeri ve öreni bulunmuştur. Diyokliya Kasabası,Roma İmparatorluk çağında ve M.Avrelios Antoneinos adına bir tek sikke basmıştır. Bu  sikkenin  Mark  Orel’in  Anadolu  gezisinde  festivaline  hazır bulunduğu Akmonya ziyaretine rastladığı anlaşılmaktadır.    Akmonya  jmnaziom’unda  pehlivan  güreşleri mozayik resimleri üstünde  Kraliçe ile birlikte dikilen heykelleri bulunmuş ve Afyonkarahisar Arkeoloji Müzesi’ne kaldırılmıştır.Diyokliya Kasabası’nın bastığı para  üzerinde  bir  yazı    dikkat çekmektedir. Bu  yazıda “Mohoni’lilerin Diyokliyası” deyiminin bulunmasıdır. Mohoni (Mohanova) bir Eti çağı oymağı ismidir.   Ahır  Dağları’nın  güneyinde ormanlık bölge  (Yağcı  damları) içinde dağınık köyler olup bucak merkezi Diyokliya olduğu anlaşılıyor.

Likones: Kumalar Dağı’nda yerleşmiş bir Eti halkıdır. Tarihte kendilerinden Kuval halkı olarak bahsedilmektedir. Likoneslerin Kumalar Dağları’nda  birden  fazla yerleşme yerlerine saptanmıştır. Küçük Sincanlı’da Nuh  Köyünde (şimdi kasaba) yağ kandili konacak rafcıklar bulunan ve bir kiliseye ait direkler ile kilise yapısı görülmüştür.   Bir başka yerleşim yeri de  Şuhut ilçesi batısında yer alan Senir köyü deresinde bulunan binler mevkisidir. Bir başka yerleşim yeri ise  ilçemiz  Bekteş  köyündedir. Kumaların eteğinde  kurulmuş olan köyün dağ kısmında “kör” in mevkisindeki bir mağarada küçük kilise izleri vardır.   Mağara içersine çizilmiş bazı Hıristiyanlık figürleri buna apacık bir delildir. (Meryem ana ve kucağında Hz.İsa fiğürü)  Ne var ki 3-5 yıl  öncesine  kadar net olarak günümüze  kadar gelen bu resimler son yıllarda define avcıları tarafından bilinçsizce yok edilmiş günümüze ise ancak dikkatli bakınca göze çarpacak şekle gelmiştir.

Mylon: Mülon olarakta bilinen bu halkın yerleşim izleri Hisarabad’da  denilen  ilçemiz Sandıklı’da görülmüştür.  Hisar Hüyük altındaki bahçelerde  eski yapı temelleri ve bir çıplak komutan heykel gövdesi bulunmuştur.

Orina:  Firikya  Epiklet  (Akmonya  Ahad  köy) ilçesine  bağlı  bir köydür.Bir zamanlar Sandıklı’ya bağlı bir kasaba iken ilçe olduktan sonra ayrılan şimdiki Hocalar ilçesine bağlı Kozluca köyüdür. Kozluca’da bir Hüyük ve köy içinde bir kilise öreni bulunmuştur.  Kilise  pencere  sövesi  (Azizler ve ise resimli süslü) ve bir papaz mezar taşı bulunmuştur.  Bu  eserler  günümüzde  Afyonkarahisar Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir.

Kusura:  Eti uygarlığının yıkılmasından sonra Firik istilasına uğrayan  bölge  halkı  Kuvalya  Dağı’na  (Kumalar)  çekilmiş ve burada yerleşmişlerdir.  Burası  Eti  çağının  ünlü  başkenti  Kusar  Krallığı halkı  tarafından  kurulmuştur. Tam  olarak  yeri  Kusura  Hüyük ileKumalar Dağı’nda ki kalesi arasında ve dağın eteğindedir. İsmi bugüne kadar yaşamıştır.Buradan bulunan bir ikili büst Afyonkarahisar Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir.

Kaynak.Ali Osman Karakuş,Cumhuriyet Öncesi ve Sonrası Tarihte Sandıklı Syf.57-60 Malatya 2008