SANDIKLI VE TREN

Eskiden tren için pek çok türküler söylenmiştir. Çocukluğumuzda kırda trenin düdüğünü duyduğumuzda “Kara tren gelmez ola, Düdüğünü çalmaz ola” diye başlardık söylemeye. Trenin geçiş saatleri, kırlarda çalışanların zamanını en iyi bildiren ölçü idi. Afyon-Sandıklı arası demiryolu yapılırken dağlar delinerek yapılan tüneller hep kendi insanımızın el emeği, alın teri ile yapılmıştır. Kızık Kasabası yakınındaki bir tünel, inşaat sırasında göçmüş, pek çok ölenler olmuş, ağıt yakılmıştır. 1985 yılında derlediğim bu ağıt “Tünel Türküsü” olarak internet sitelerinde yayınlanmaktadır.

Tren halkın en güvenli ve en ucuz ulaşım aracıdır. Afyonkarahisar’dan İstanbul’a tren çalışıyor. Ancak, şu anda Sandıklı bu hizmetten üç-dört yıldır mahrum. Çünkü yol bakımı ve onarım çalışmaları olduğu söyleniyor, doğrudur. Geçen hafta Afyon Gedik Ahmet Paşa Kütüphanesi’nde ilçemizle ilgili araştırma yaparken aşağıdaki yazı dikkatimi çekti. O günkü bilgileri sizlerle paylaşmak istedim.

1935 yılına ait cildin 203. sayfası

SANDIKLI VE TREN                                                       K.S.

1934–35 Cumhuriyet yılının ilimiz için en önemli hadiselerinden birisi de Sandıklı İlçemizin trene kavuşmasıdır. Demiryolu gibi bir soysallık aracı, yurda genlik getiren, ilerleme ve yükselme veren vasıtaların en başında gelir. Afyon’dan Karakuyu’ya kadar yapılan hat Sandıklı İlçemizi baştanbaşa kat ederek, ilçe köylerinin çıkarı için çok ümitli bir imkân hazırlamıştır. Şimdiye kadar Sandıklı çiftçisi bilhassa arpa ürününü satarken çok ucuza verme mecburiyetinde kalıyordu. Bunun sebebi arpanın Sandıklı’dan her hangi bir demiryolu istasyonuna kadar taşıt ücretinin çok tutması idi. Demiryolu işlemeye başladıktan köylünün cebinde kalacak olan bu ücret farkı Sandıklı köylerinin peyzajını az zamanda değiştirecektir.

Afyon-Antalya hattının Afyon’dan Karakuyu’ya kadar 112,40 km tutan kısım tamamen ilimizden geçmektedir. Sandıklı İlçemizden başka Sinanpaşa Kamunumuzun ve Dinar İlçemizin bazı köylerini de doğrudan doğruya faydalandıracak olan bu hat, şehrimizin dört demiryolunun birleşme noktası olması sonucunu da hâsıl etmiştir.

Antalya hattı bittiği gün bütün Afyon İli en yakın limana demiryolu ile bağlanmış olacaktır. Bu yakınlığın Antalya’da yeni bir tecim (ta’cim: noktalama-noktalatma) faaliyeti uyanmasına sebep olacağı ve bu faaliyet nispetinde ilimizde çıkan maddeleri satışında da faydalar elde edileceği alandadır. Nihayet Afyon gibi kışları uzun süren bir şehir halkı, Antalya gibi kışları bahar olan bir diyara kolayca gidip gelmek zevkini de tadabilecektir.

Yeni hattan en çok istifade edecek olan Sandıklı İlçemize “Kutlu Olsun” deriz.

 1935 yılında Sandıklılılar trenin gelişinde hatıra fotoğrafı çektirirken.(Resim www.sandikli.com dan alıntıdır)

Sandıklı İstasyonu’nun açılışı töreni için kurulan taktaki afişte dikkate değer bir ifade kullanılmış: Atatürk’e saygılarımızı götürünüz. Yolumuz ulusa kutlu olsun. Akdeniz’e uzansın. Uğurlu olsun.

1935’te İstasyonda kurulan tak ve üzerindeki “Akdeniz’e uzansın” dileği

Trenden inip ilçe merkezine doğru yürüyen yolcular (İstasyon Caddesi’nin 1935 ‘teki durumu)

Resmi arşivlerden Sandıklı-Antalya tren yolu ile ilgili araştırma yaparken; bu konuda TBMM de çıkan 5 adet kanuna ulaştım:

1.7.3.1921 tarih ve 5 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 97 sayılı “Taşucu, Silifke, Mut, Karaman ve Afyonkarahisar, Sandıklı, Dinar, Baladız Tariklerinin Turuk-u Umumiye Meyanına İthaline Dair Kanun”,

2.280 sayılı “Anadolu Bağdat ve Uşak-Afyonkarahisar Demiryolları Tarifeleri Hakkında Kanun”, 23.2.1925 tarih ve 84 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 547 Sayılı “Afyonkarahisar Vilayeti Harekât-ı Arz Musahibinin İhtiyacına Sarf olunmak Üzere Maliye Bütçesinin Masarif-i Gayri Melhuza Faslına 50 bin Lira İlavesine Dair Kanun”,

3.4.4.1933 tarih ve 2134 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Afyon Karahisar- Antalya Demiryolunun İnşasına Dair Kanun”,

4.3.7.1934 tarih ve 2742 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 2742 Sayılı “Afyon Karahisar’ ındaki Zafer Heykelinin Gümrük Vesair Resimlerinden İstisnası Hakkında Kanun”

5. 22.12.1934 tarih ve 2612 Sayılı “Afyon Karahisar-Antalya Demiryolunun İnşasına Dair 2134 Numaralı Kanuna Ek Kanun”

Taşpınar Dergisi 1935 yılına ait cildin 203. sayfası yukarıda aynen verilmiştir. Bu yazının günümüz dil kurallara göre yazımını da okudunuz. Şimdi bir Sandıklılı olarak şunları sorarak düşünüyorum.

1. 1935 yılında yapılması planlanmış demiryolu ile bizler Antalya’ya trenle gidip gelecektik. Bu neden 2013 yılında bile hâlâ gerçekleşememiştir?

2. Denizli-İstanbul arasında çalışan Pamukkale Ekspresi uzun zamandan beri çalışmıyor. Bir ara Isparta-Ankara arasında çalışan tren de vardı. Kısa bir süre sonra o da seferden kaldırıldı. Tüm insanımız neden karayoluna yönlendiriliyor? Çok mu zor demiryolu tamiri bakım ve onarımı? Aynı trenin uygun noktalardan İstanbul seferlerine devamı sağlanamaz mı? Bu soruya “Sandıklı-İstanbul hattı şu tarihte açılacak” diye bir yetkili cevap verir mi?

3. Şu anda devletin projelerine göre hızlı tren çalışması var, olduğunu duyuyoruz. Sandıklı ovasında ölçümler yapılmış. Bu yol verimli topraklara zarar vermeden dağlardan yapılamaz mı? Yine bu yolun 2023 de açılacağı belirtiliyor. Demek 1935 de düşünülen Antalya demiryolunun yapılmasına ve açılmasına daha 12 yıl var. Ayrıca bu hızlı trenin istasyonu illerde olacak, Sandıklı’da durmayacak. Bizler dedelerimizin 76 yıl önce düşündüğünü daha yapamamışız. Fotoğraftaki yazıda, o günlerde Akdeniz’e bu yoldan gitmek isteğimiz afişe edilmiş. Acaba bu güne kadar geçen yıllarda ülkemizin-ilçemizin nasıl kalkındığını mı gösteriyor?

NOT: Bu yazı 11.04.2011 tarihinde bu sitede yayınlanmıştı. Sitede meydana gelen arıza nedeniyle kaybolan yazı tekrar verilmiştir.

Bu vesile ile okurlarımızın mübarek Ramazan Bayramı’nı tebrik eder, gerçek bayramlara ulaşmanızı dilerim.

06.08.2013

                                                                                              Hüseyin HÜSREVOĞLU

                                                                                  Emekli Öğr-Araştırmacı-Yazar