YUSUFZADE MAHDUMLARI VE ŞİRKETİ

Sandıklı’nın yetiştirdiği büyüklerden Yusufzade İbrahim Efendi Mahdumlarının kurduğu ve ilçemizin ilk resmi şirketlerinden olan İKTİSAT ŞİRKETİ ’ni ve kurucusunu tanıtmak istiyorum.

   İktisat Şirketi-Yusufzade Hacı İbrahim Mahdumları

Şirketin kurucusu İbrahim Efendi R. 1278 (M.1862) yılında Sandıklı’da doğmuştur. Babası Yusufzade Sülalesinden Halil oğlu Yusuf Efendi’dir. Yusufzade Halil Efendi ilçemize Kızılca Köyü’nden 1800’li yıllarda göç etmiştir. Çok zengin, hayır ehli, varlıklı bir kişi olduğundan, atının üstünde halı dokuma heybesi ile gezdiği için görenler “Halı Heybeli Ağa” deyimi kısaltılarak “Heybeli” şeklinde kullanılmış, bu sülalenin lakabı olmuştur. Bu ailenin şimdiki soyadı Özen’dir. Osmanlıca belgelerde aile künyesi “Yusufzade” diyerek yazılmıştır. Varlıklı olduğu için bedel ödemiş, askere alınmamıştır.

Yusufzade İbrahim Efendi, 28 yaşında iken 1890 yılında deve ile hacca gitmiş, söz konusu İktisat Şirketini 42 yaşında iken 1904’de kurmuştur. Bu şirketin merkezi Eski Belediye binası karşısındaki (şimdi Aygaz bayii Necdet Sümer’e ait) yerdir. O dönemde ilçemizin nahiyesi olan Geyikler’de (şimdiki Dinar İlçesi) bir şubesi vardı. Şirket bir aile şirketi olup, manifatura-dokuma, kırtasiye, her türlü bakkaliye-gıda, zücaciye, nalburiye, yün-yapağı, akaryakıt, inhisar (tekel) maddeleri satışı ile ithalat ve ihracat yapılmakta idi. Adına kumaş dokutmuş ve kenarına şirketin ismini yazdırmıştır.  Çay, tütün, gaz teneke-tahta kutu sandıklar içinde tren ya da deve ile Sandıklı’ya ithalat yapılarak gelir, buradan dağıtım yapılırdı. Afyon sütünün resmen alımı ve ihracatı yapılırdı.  Deposu şimdiki Kız Meslek Lisesi yanında Gazhane diye bilinen büyük bir yerdi. Buradaki tarihi taş yapı 1985’te Belediye tarafından yıkıldı. Sabah Hamamı’nda hissesi vardı. Kadınlar Pazarı’ndaki kemerli balkonlu eski evine “ Mısırlı Evi” denirdi.

Petrol Ambalajı    

Şirkete ait yapıştırma etiket

Şirket sahibi İbrahim Efendi, birisi Afyonlu Saffet Hanım olmak üzere beş hanım ile evlenmiştir. Üç hanımından 11 çocuğu olmuştur. Çocukları sırası ile Ahmet, Halil, Süleyman, Rauf, Alaattin (1332–1916), Niyazi, Kadir, Şerife, Şükriye, Münevver ve Sabriye’dir. Çocukları ve torunları ticaret ve yerel yönetimlerde önemli hizmetlerde bulunmuşlar, halen de bulunmaya devam etmektedirler. İbrahim Efendi’nin babası Halil Efendi şimdiki TEDAŞ dağıtım yeri olan Soğulmaz ’da yol kenarındaki çeşmeyi yaptırmış, oğlu Ahmet te 1949’da tamir ettirmiştir. Bu çeşme halk arasında “Heybeli Çeşmesi” diye bilinir.

İbrahim Efendi 81 yaşında iken 13.7.1942 Pazartesi günü vefat etmiş, ilçe kabristanlığındaki ailesi yanına defnedilmiştir.

                    Hacı İbrahim Efendi            

Kabristandaki Hece Taşı

İbrahim Efendi, Rufai tarikatı Şeyhi Abdülkadir Efendi’nin (Bilginsoy) hem mürididir, hem dünürüdür. İbrahim Efendi kızı Şerife’yi bu aileye vermiştir. Rufailer şimdiki Ali Çetinkaya İÖO olan yerde 1936 yılına kadar ayakta olan Hacim Sultan Tekke’sinde toplanırlar, cezbe halinde vücutlarına sokulan şişleri duymazlar, kanama olmazdı. İbrahim Efendi 40 yıl sabah namazını Ulu Cami’de kılmış, namaz çıkışı dükkânını açmıştır. Ramazan ayında her akşam evinde iftar verirdi. Fakirleri tespit eder, verilecekleri çuvala doldurur, gece karanlığında kendi eli ile muhtaç sahibinin evine verirdi. Ticarette çok yatırımcı-girişimci olup, çocuklarına ve çevresine şu tavsiyeleri yapardı: Kimsenin ekmeği ve itibarı ile oynamayın, sizin de ekmeğinizle oynarlar. Sana kötülük edene bile sen iyilik yapmaya çalış, intikam almayı düşünmeyin. Her zaman dürüstlükten ayrılmayın. Harama el uzatmayın, hileye kaçmayın helak olursunuz. Helal beş kuruş kazansanız, haram 5000 kuruştan daha iyidir. Fakir olun, fakat namuslu olun. Doğru istikametinizi bozmayın, bozarsanız yıkılır, yok olursunuz…

Heybeli Çeşmesi, üst taraflardaki kuyudan Karadirek yapımı toprak künklerle yortusu yapılan çeşme; her zaman akmakta, çevre çiftçilerin ve Hocalar-Uşak yolundakilerin yararlandıkları bir çeşmedir. Şu anda ovamızda açılan derin kuyular nedeni çeşme kesilmiştir. İbrahim Efendi’nin babası Hafız Halil tarafından sebil olarak yaptırılan çeşmenin kitabesinde şu cümleler yazılıdır:

Osmanlıca Kitabe: Bismillahirrrahmanirrahim-Yusufoğlu Hafız Halil Sülalesi Ruhuna Fatiha- Yapan Halil Usta.

Türkçe Kitabe: İçenlere şifa olsun-Yaptıran Ahmed Özen–30.Ağustos.1949

Bu belge ve bilgilerin pek çoğu 95 yaşındaki Alaattin Özen ve torunlarında alınmıştır.

Hacı İbrahim oğlu Alaattin ÖZEN (Vefatı: 2012)

Yusufzade Hacı İbrahim Efendi’yi rahmet ve hayır dualarla anar, ruhunun şad olmasını dilerim.

Bu yazı 01.06.2011 tarihinde bu sitede yayınlanmıştı. Sitede yaşanan teknik arızadan dolayı söz konusu yazı kaybolmuştur. Pek değerli okuyucuların istekleri üzerine tekrar verilmiştir.

19.07.2013

Hüseyin HÜSREVOĞLU

Emekli Öğretmen-Yerel Araştırmacı